Ավինյոնի հայկական մշակույթի տուն
Հանդիպման վայր հայկական մշակույթի և քաղաքացիների միջև
Հանդիպման վայր հայկական մշակույթի և քաղաքացիների միջև
Բացահայտեք աշխարհի ամենահին ազգերից մեկի հազարամյա էպոպեան՝ հնագույն ծագումից մինչև ժամանակակից դարաշրջան
Ճանապարհորդություն դարերի միջով՝ Հայաստանի հարուստ պատմությամբ
Հայկական տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս նախապատմական ժամանակներից։ Մ.թ.ա. IX դարում Վանա լճի շուրջը հաստատվում է Ուրարտու թագավորությունը (Ուրարտու), որը ուներ զարգացած քաղաքակրթություն՝ տիրապետելով ոռոգման, ճարտարապետության և մետաղամշակման արվեստին։ Ուրարտու թագավորությունը հզոր պետություն էր, որը դիմադրեց ասորեստանցիներին մինչև VI դարում անկում ապրելը։
Ուրարտացիները կառուցեցին տպավորիչ ամրոցներ, մշակեցին գրային համակարգ և ստեղծեցին բարդ ոռոգման ջրանցքների ցանց։
Ուրարտուի անկումից հետո Հայաստանը դառնում է Աքեմենյան Պարսկաստանի սատրապություն (նահանգ)։ Ալեքսանդր Մակեդոնացու նվաճումներից հետո այն անցնում է հելլենիստական ազդեցության տակ՝ սելևկյան թագավորությունների միջոցով։
Այս շրջանում ներմուծվում է հունական մշակույթը՝ պահպանելով տեղական ավանդույթները։ Հայաստանը դառնում է մշակութային խաչմերուկ Արևելքի և Արևմուտքի միջև։
Մ.թ.ա. 190 թվականին Արտաշես Ա-ը հիմնադրում է Հայոց թագավորությունը և հաստատում Արտաշեսյան թագավորատոհմը։ Տիգրան Բ Մեծի (Մ.թ.ա. 95-55) օրոք Հայաստանը հասնում է իր տարածքային գագաթնակետին՝ տարածվելով Կասպից ծովից մինչև Միջերկրական ծով։
Տիգրան Մեծը հիմնադրում է Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը, և Հայաստանը դառնում է հզոր կայսրություն, որը մրցակցում էր Հռոմի և Պարթևաստանի հետ, նախքան երկու գերտերությունների միջև բուֆերային պետություն դառնալը։
Մ.թ. 12 թվականին Վոնոն Ա-ը Հայաստանում հաստատում է Արշակունիների թագավորատոհմը՝ պարթև Արշակունիների կրտսեր ճյուղը։ Այս շրջանը նշանավորվում է քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն ընդունելով 301 թվականին Տրդատ Գ թագավորի կողմից՝ Հայաստանը դարձնելով առաջին պաշտոնապես քրիստոնեական ազգը։
Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը կարևոր դեր է խաղում քրիստոնեացման գործում։ 405 թվականին Մեսրոպ Մաշտոցը ստեղծում է հայկական այբուբենը՝ հնարավորություն տալով թարգմանել Աստվածաշունչը և զարգացնել ազգային գրականությունը։
428 թվականին թագավորության վերացումից հետո Հայաստանը բաժանվում է Բյուզանդական և Սասանյան կայսրությունների միջև։ Պարսկական մասը դառնում է «Հայոց մարզպանություն» (428-646)՝ պարսից մարզպանի կառավարմամբ, բայց որոշակի ինքնավարությամբ։
VII դարից սկսած արաբները նվաճում են տարածաշրջանը՝ հաստատելով Հայաստանի ամիրայությունը։ Այս շրջանում հայերը պայքարում են իրենց քրիստոնեական հավատքը պահպանելու համար մուսուլմանական տիրապետության դեմ, ապստամբություններով, ինչպիսին է 774-775 թվականների ապստամբությունը։
885 թվականին Աշոտ Ա Բագրատունին վերականգնում է Հայոց թագավորությունը՝ ճանաչված և՛ խալիֆի, և՛ բյուզանդական կայսեր կողմից։ Բագրատունիների թագավորատոհմը հասնում է իր գագաթնակետին Գագիկ Ա-ի (989-1020) օրոք։
Անին՝ «1001 եկեղեցիների քաղաքը», դառնում է մայրաքաղաք և կարևոր մշակութային ու առևտրային կենտրոն։ Այս հայկական վերածնունդը ականատես է լինում ճարտարապետության, գրականության և գիտությունների ծաղկման։ Թագավորությունը թուլանում է ներքին բաժանումների և բյուզանդական ճնշումների պատճառով մինչև 1045 թվականին անկումը։
Սելջուկյան նվաճումների և Բագրատունյաց թագավորության անկումից հետո բազմաթիվ հայեր գաղթում են Կիլիկիա (Հարավային Անատոլիա), որտեղ հիմնում են նոր պետություն։ Կիլիկիայի հայկական թագավորությունը հիմնադրվում է 1198 թվականին Լևոն Բ-ի կողմից՝ ճանաչված պապի և գերմանական կայսրի կողմից։
Խաչակրաց արշավանքների դաշնակից այս ծովային թագավորությունը դառնում է կարևոր առևտրային կենտրոն Եվրոպայի և Արևելքի միջև։ Այն վերջնականապես ընկնում է մամլուքների դեմ 1375 թվականին՝ դադարեցնելով վերջին անկախ հայկական պետության գոյությունը դարեր շարունակ։
Հայաստանը բաժանվում է Օսմանյան կայսրության (Արևմտյան Հայաստան) և Սեֆյան, ապա Ղաջարական Պարսկաստանի (Արևելյան Հայաստան) միջև։ Հայերը պահպանում են իրենց մշակութային և կրոնական ինքնությունը՝ չնայած «զիմմի» (պաշտպանված) կարգավիճակին Օսմանյան կայսրությունում։
Այս շրջանում ձևավորվում է ազդեցիկ հայկական բուրժուազիա օսմանյան քաղաքներում, մինչդեռ Արևելյան Հայաստանում ազգային-ազատագրական շարժումը սկսում է զարգանալ XIX դարի վերջին։
1915 թվականին Երիտթուրքերի կառավարությունը կազմակերպում է հայերի ցեղասպանությունը՝ հանգեցնելով մոտ 1,5 միլիոն մարդու մահվան և վերապրածների աքսորի։ Մարդկության դեմ այս հանցագործությունը ճանաչված է բազմաթիվ երկրների և պատմաբանների կողմից։
Այս ողբերգության չնայած՝ Արևելյան հայերը հռչակում են Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը 1918 թվականի մայիսի 28-ին՝ Սարդարապատի, Բաշ Աբարանի և Ղարաքիլիսայի հաղթական մարտերից հետո օսմանյան ուժերի դեմ։
1920 թվականին Հայաստանը խորհրդայնացվում և դառնում է ԽՍՀՄ հանրապետություն։ Այս շրջանը բնութագրվում է արագ մոդեռնիզացիայով, բայց նաև ստալինյան ճնշումներով և կրոնական ինքնավարության կորստով։
1988 թվականի Սպիտակի երկրաշարժը սպանում է 25,000 մարդու և ավերում բազմաթիվ քաղաքներ։ Արցախյան շարժումը 1980-ականների վերջին դառնում է անկախական շարժման կատալիզատոր, որն ավարտվում է անկախության հռչակմամբ 1991 թվականին։
Հայաստանը հռչակում է իր անկախությունը 1991 թվականի սեպտեմբերի 21-ին՝ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո։ Երկիրը բախվում է բազմաթիվ մարտահրավերների՝ Արցախյան պատերազմ, տնտեսական շրջափակում, դժվար անցում շուկայական տնտեսության։
Այս դժվարությունների չնայած՝ Հայաստանը զարգացնում է իր ժողովրդավարությունը, պահպանում է իր հարուստ մշակույթը և ամրապնդում կապերը աշխարհի հայկական սփյուռքի հետ։ Այսօր Հայաստանը շարունակում է բախվել երկրաքաղաքական մարտահրավերներին՝ պահպանելով իր մի քանի հազարամյակների պատմություն ունեցող եզակի ինքնությունը։
Հայոց թագավորության առավելագույն ընդարձակումը Տիգրան Մեծի օրոք (Մ.թ.ա. I դար)
Անձինք, որոնք կնիք են դրել Հայաստանի պատմության վրա
Հայոց արքա (Մ.թ.ա. 95-55), ով թագավորությունը հասցրեց տարածքային գագաթնակետին
Հայաստանի քրիստոնեացնողը, առաջին կաթողիկոս (241-325)
Հայկական այբուբենի ստեղծող (361-440)
Պատմիչ, «Հայոց պատմության» հեղինակ (V դար)
Ազգային հերոս, ռազմական հրամանատար և փիլիսոփա (1886-1955)
Հայաստանի արդի քարտեզագրությունը